Związek z perfekcjonistą
Wielu ludzi upatruje perfekcjonistów jako osoby sumienne, ambitne, jako ludzi sukcesu, skąd wybrzmiewa pozytywny aspekt tej cechy. Jednakże perfekcjonizm może rodzić wiele problemów, bywa, że ma on dezadaptacyjny wpływ na życie jednostki oraz relację z drugim człowiekiem.
Czym właściwie jest perfekcjonizm? Jako cecha osobowości wyraża się on w codziennym narzucaniu sobie wyższej jakości wykonania pracy, niż wymagają tego okoliczności i odrzucaniu wszystkiego, co jest poniżej poziomu doskonałości. Wyróżniamy perfekcjonizm zorientowany na siebie (wewnętrzny) oraz perfekcjonizm zorientowany na innych (zewnętrzny). Perfekcjonista zorientowany na siebie ciężko pracuje, stawiając sobie nierealne, wygórowane cele. Z kolei perfekcjonista zorientowany na innych wyznacza nierealne standardy innym, wymaga, aby się im podporządkowali, ocenia i krytykuje. Najczęściej mamy do czynienia z połączeniem obu typów – osoba przejawiająca omawianą cechę stawia wysokie wymagania zarówno sobie, jak i innym, jednak stopień ukierunkowania zewnętrznego oraz wewnętrznego jest zazwyczaj zróżnicowany.
Po tak zaprezentowanym konstrukcie, jakim jest perfekcjonizm widać wyraźnie, że nie jest to jednoznacznie korzystna cecha charakteru, a relacja z perfekcjonistą może stanowić wyzwanie dla obu stron. Po pierwsze, jeśli mamy do czynienia z perfekcjonizmem nakierowanym wewnętrznie, zagrożeniem dla relacji może być obniżona samoocena perfekcjonisty (ciągłe porównania “w górę” i nieosiągalne cele rodzą frustrację). Osoba nieustannie zadręczająca się działaniami skazanymi na porażkę, z niezaspokojonymi ambicjami może uważać, że nie zasługuje na partnera, jest niepewna, najprawdopodobniej będzie spodziewać się, że partner ją zostawi. Z kolei perfekcjonista, u którego w większym stopniu cecha ta jest nakierowana na zewnątrz, może wykazywać nadmierny krytycyzm wobec ukochanego. Ciągła krytyka, wysokie wymagania, nagradzanie partnera tylko wtedy, gdy ten sprosta wygórowanym standardom, stanowią poważne zagrożenie dla związku, przyczyniając się do braku porozumienia, frustracji, braku zadowolenia z relacji, a w konsekwencji nawet do zakończenia związku. Kolejnym przejawem perfekcjonizmu jest chęć konkurowania z innymi i mimowolne, nieustanne porównywanie się do nich. Jeśli rywalizacja ma miejsce w związku, z pewnością ma to negatywny wpływ na relację, kiedy to, zamiast cieszyć się z sukcesów partnera, perfekcjonista jest o nie zazdrosny (zazdrość np. o lepsze zarobki, wyższe stanowisko, wyższe kompetencje itp.). Perfekcjonista jest przekonany, że jego sposób myślenia jest jedynym właściwym, często nie pozostawiając przestrzeni partnerowi. Granice, które stawia, są zazwyczaj sztywne, a relacja przebiega w określonym porządku. Już samo nawiązanie relacji jest dla perfekcjonisty wyzwaniem, ponieważ oznacza zmianę dotychczasowych schematów, obnażenie się przed innym człowiekiem i obdarzenie go zaufaniem. Nastawieni na nieskazitelność perfekcjoniści, długo poszukują idealnego partnera, który będzie zgodny z ich oczekiwaniami. Wybrzydzają wśród potencjalnych kandydatów, by znaleźć doskonałego chłopaka/ doskonałą dziewczynę.
Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię – perfekcjonista jest z reguły sumienną osobą, skłonną poświęcić mnóstwo czasu i energii każdej czynności, przyzwyczajoną do wytężonej pracy. To z kolei sprawia, że niewiele czasu pozostaje dla partnera, rodziny, na pielęgnowanie związku. Często relacje z drugą osobą schodzą na dalszy plan.
Nasuwa się refleksja, że relacja z perfekcjonistą jest skazana na porażkę. Jednak czy na pewno? Czy perfekcjoniści są w stanie “poluzować” swoje wygórowane standardy? Czy zbudowanie dobrej, szczęśliwej relacji z perfekcjonistą nie jest możliwe?
Zapewne życie z perfekcjonistą nie jest proste. Jednak przy zaangażowaniu i chęci obojga partnerów, szczęśliwa i trwała relacja jest jak najbardziej możliwa. Po pierwsze, perfekcjonista musi mieć świadomość problemu. Niestety dostrzeżenie dezadaptacyjnego wpływu perfekcjonizmu na relację może nie być łatwe. Najczęściej osoba nie widzi związku perfekcjonistycznych cech, które w sobie ceni, z kłopotami, których doświadcza. Najlepszym sposobem na sukces jest zgłoszenie się o pomoc do profesjonalisty. Dogłębne przeanalizowanie problemu przez psychoterapeutę, prawidłowa diagnoza, a następnie psychoterapia mają dużą szansę powodzenia. Konieczne jest także wsparcie partnera. Ważne by wykazywał zrozumienie i był cierpliwy (psychoterapia jest czasochłonna, wymaga zaangażowania, determinacji obu stron). Partner także powinien skorzystać z fachowej pomocy. Terapeuta uświadomiłby jakie zachowania są pożądane, a które mogą nasilać problem – np. jeśli partnerem relacji jest wewnętrznie ukierunkowany perfekcjonista, który stawia sobie nierealne cele, nadmiernie się krytykuje, niszcząc własne poczucie wartości i wpędzając się w poczucie winy, niewłaściwym będzie wspieranie takiej osoby w dążeniu do nierealnego celu, jakim jest bycie najlepszym. Niekiedy osobie stojącej z boku może wydawać się, że wsparciem jest popieranie ambitnych działań i motywowanie do jeszcze cięższej pracy. Takim zachowaniem może tylko nieświadomie nasilić destrukcyjne zachowania perfekcjonisty. Zdecydowanie cenniejsze byłoby namawianie do obniżania standardów, powtarzanie perfekcjoniście, że nie musi być najlepszy, zapewnianie o wystarczająco dobrym wykonaniu zadania, stwarzanie warunków do relaksu.
Perfekcjonizm to trudna właściwość charakteru. Jednakże praca nad sobą w imię miłości, kiedy na szali jest szczęście u boku ukochanej osoby, napawają optymizmem. Mając świadomość źródła niepowodzeń, perfekcjonista będzie gotów sumiennie i wytrwale popracować nad swoim charakterem, poniekąd wykorzystując swoją rzetelność i zawziętość w drodze do celu.